ساز عود

ساز عود یا بربط در گروه سازهای زهی - زخمه‌ای قرار می‌گیرد، طول ساز حدودا ۸۵ سانتی متر است و برای نواختن به صورت افقی روی ران پا گذاشته می‌شود. این ساز علاوه بر این جزو سازهای تاریخی و سنتی ایران میباشد از آن در موسیقی های سنتی خاورمیانه و شرق آفریقا نیز استفاده می شده است.

از عود دارای دسته ای کوتاه و کاسه‌ای نسبتاٌ بزرگ به شکل گلابی می باشد و بر خلاف ساز های هم خانواده خود یعنی زهی – زخمه ای فاقد پرده بندی بوده و دارای ۱۰ تا ۱۳ سیم است. در قدیم نام ساز بربط بوده و چون سطح آن از چوب پوشیده شده بود اعراب آن را عود (العود در زبان عربی به معنی چوب است) نامیدند، این واژه در اصل عربی شده واژه رود فارسی می باشد.

عود امروزه نقش بسیار کمی در موسیقی ایرانی دارد، بر خلاف موسیقی ایرانی یکی از اصلی ترین ساز های موسیقی عربی می باشد. این ساز پس از اینکه به اروپا برده شد در آنجا با نام لوت نامیده شد.

در قدیم بربط یا عود دو نوع داشته است: یکی‌ بربط‌ با کاسه‌ بزرگ‌ و دستهٔ کوتاه‌ و دیگری با کاسه کوچک‌ اما دسته‌ بزرگ. اما امروز به‌ اشتباه‌ ساز دسته‌ بلند را بربط‌ و ساز دسته‌ کوچک‌ را عود می گویند.

بربط یا عود، بم‌ترین صدا را در بین سازهای زهی دارد. صدای بربط بم، نرم و در عین حال گرم و جذاب و نسبتاً قوی است. این ساز هم در تکنوازی و هم‌ در گروه‌نوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

رنج قیمت ساز عود: از ۴.۰۰۰.۰۰۰ تومان به بالا

تاریخچه ساز عود

با توجه به اکتشافات باستان شناسی، ساز عود یا بربط؛ به ۵۰۰۰ سال قبل، زمان تمدن سومر (سومریان) و شهر اور (شهر باستانی در عراق، جنوب میانرودان و در دهانه دو رود دجله و فرات) برمیگردد. دو هزار سال پیش، زمانیکه در نگاره های مصری، نوازندگان را به تصویر می کشیدند؛ این ساز در این تصاویر دیده می شد. ساز عود به دیگر نقاط خاومیانه از جمله ایران و عربستان در زمان پیش از اسلام نیز راه پیدا کرد. پس از ورود اسلام و حکومت اسلامی، این ساز تکامل یافت و در سراسر شهرهای اسلامی گسترش یافت. از طریق دعوت عبدالرحمن دوم در اسپانیا، از نوازنده ی معروف؛ کمال الدین زرباب، این ساز در آنجا نیز راه یافت. اولین ساز گیتار، توسط کمال الدین زرباب، با تلفیق دو ساز تار و عود ساخته شد.

جنس ساز عود

کاسه طنینی و صفحه رویی به شکل گلابی است و از طول به ۲ قسمت مساوی تقسیم شده است که از ترک‌های چوبی متعدد به هم پیوسته تشکیل شده است. صفحه روی عود از جنس چوب بوده که به منظور صدادهی بهتر از جنس چوب کاج استفاده می‌شود. دو دایره کوچک و یک دایره بزرگتر مشبک از جنس استخوان نیز برای خرج صدا از کاسه روی صفحه تعبیه شده. دسته عود نیز از جنس چوب و کوتاه می باشد.

جنس وترها یا سیم ها از جنس زه (روده تابیده گوسفند)، ابریشم تابیده با روکش فلزی و یا سیم‌های نایلونی با ضخامت‌های مختلف است. و مضزابه مورد استفاده از پر پرندگان ویا پلاستیک نرم است.

نحوه ی نواختن ساز عود

نواختن ساز عود به این شکل است که نوازنده روی صندلی و یا به صورت چهارزانو روی زمین مینشیند، بدنه ی ساز عود را روی ران پای راست (اگر چپ دست هستید، روی ران پای چپ) گذاشته و با ضربه زدن به سیم ها با کمک مضراب، اقدام به نواختن مینماید. ساز باید به گونه ای روی پا قرار بگیرد که ران پا دقیقا در امتداد شبکه های بالایی ساز باشد.

همزمان با ضربه زدن به سیم ها توسط مضراب، دست مخالف نوازنده نیز مشغول گرفتن دسته ی ساز میباشد که با گرفتن نواحی مشخصی از دسته و ضربه ضدن به سیم ها، صدای یک نُت مخصوص منتشر میشود

نکات آموزشی ساز عود

ساز عود درای پیشینه ای غنی است که بیشتر تاریخ آن در عربستان و ایران شکل گرفته است و از این رو نمیتوان گفت این ساز دقیقا متعلق به کدام نقطه از جهان است. عود در ایران باستان با نام بربط شناخته میشده است و دلیل این امر آن است که اگر عود را از کنار نگاه کنیم، مانند مرغابی است و بربط در ایران باستان به معنای مرغابی بوده است. این ساز در خارج از خاورمیانه نیز مورد استفاده قرار میگرفته است و با کمی تغییر در ساز آن را لوت مینامیدند و از آن در ارکستر ها نیز استفاده میکردند و از این رو درحال حاضر نیز ساز عود در برخی از ارکستر ها جای دارد.

افرادی که این ساز را انتخاب میکنند باید توجه داشته باشند که عود ساز گرانی محسوب میشود و خرید ساز معتبر اهمیت فراوانی دارد، همچنین به دلیل کوتاه بودن دسته ساز و نداشتن پرده بندی، باید به این نکته توجه داشت که نوازنده بایستی گوشی قوی داشته باشد تا بتواند نت ها را به درستی بر روی ساز به صدا درآورد.